شبهای تاریخ معاصر
سلسله درسهای تأملات تاریخ معاصر ایرانی
دور نخست : کنشگران مرزی
در این دوره از تأملات تاریخ معاصر ایرانی، مفهوم ونظریهای تازه با عنوان «کنشگران مرزی» شرح داده و بحث میشود. شواهد آن از تاریخ معاصر مرور میشود با رویکرد علمی توصیف و تحلیل و تفکر و دلالتیابی برای امروز و فردا. اگر نبودند کسانی که در مرزهای دولت و جامعه کار میکردند، شاید تاریخ معاصر ما به صورت دیگری رقم میخورد و همینطور است اگر آنان به نحوی جز آنکه بازی کردند، بازی میکردند باز مسیر تاریخی ما متفاوت بود.
فراموش نکنیم که کنشگران همواره بخشی از این علل امور تاریخی یک ملت و بخشی از داستان یک جامعه بودند و از جمله کنشگران مرزی که در این سلسله درسها؛ مثالهای تاریخ معاصر آن از دوره عباس میرزا در تبریز و قدری جلو تر از آن در اطراف و اکناف این سرزمین با حوصله علمی ونه با شتابزدگی های عاجل و روزمرۀ سیاسی پیجویی میشود؛ از قاجار تا مشروطه و پسامشروطه. این رشته مباحث شاید به درد مطالعهکنندگان تاریخ معاصر و تمام کوشندگان دردآشنای اجتماعی ومدنی بخورد که میدانند هرچند گذشته تمام چراغ برای آینده نیست ولی به نوبۀ خود نوری برای دیدن مسائل امروز و آینده ایران میافکند.
کنشگران مرزی انواع آدمهایی بودند که در فاصله ها و شکاف های میان دولت و جامعه تردد میکردند و دست به کارهایی میزدند . برای مثال غلامحسین صدیقی هم وزیر بود و هم یک کنشگر ملی و هم یک کنشگر دانشگاهی و علمی. در سرزمین شکافها و بیگانگیها و قهرها و تعارضهای حل نشده، می کوشید در مرزها حرکت کند و مثلا به مصدق وفادار و در عین حال منتقد جدی او باشد، ترتیب ملاقات خلیل ملکی با شاه را فراهم بیاورد. خود ملکی نیز همینطور،که در فضای چپِ ملی خیلی تند و تیز و رادیکال آن دوره، رفته است با شاه حرف زده است…..
فرض بزرگ در این سلسله بحثها آن است که نمیتوان «عقب افتادگی» را به ذات این جامعه برچسب زد. باید به جای تقدیرگرایی ساختاری، بر مفهوم دیگر انگشت گذاشته شود و آن، خطاهایِ فاعلان و کنشگران ایرانی است. ما نیاز داریم که قدری نگاه تجربیتر در پیش بگیریم. کنشگران ما گاه مرتکب خطاهای محاسباتی میشدند و گاه به راهبردها و تاکتیکهای ابتکاری خلاقانهای دست مییافتند . تاریخ ما در نشیب و فراز خود تحت تأثیر این کنشگران نیز بود.
بدین ترتیب سلسله تأملات تاریخ معاصر با عنوان کنشگران مرزی، جست وجوی سوسوی امید در روزگار عسرت و نامیدی است ….
دیدگاهتان را بنویسید